Stap 6: zoek achtergrondinformatie

Nadat u met behulp van de Burgerlijke Stand en de DTB uw stamboom opgebouwd hebt, kun u die vervolgens verder aankleden met achtergrondinformatie over uw voorouders. Hoe leefden ze? Waar woonden ze? Wat geloofden ze? Hoe rijk of arm waren ze? Veel van die informatie kunt u vinden in de bronnen die hieronder genoemd worden.

Bevolkingsregister

Terwijl in de Burgerlijke Stand alleen momentopnamen te vinden zijn, geeft het bevolkingsregister een doorlopend beeld van iemands leven. Het werd in 1850 ingevoerd (in enkele grotere gemeenten al eerder). Aanvankelijk werd het bijgehouden per adres. Alle inwoners op een bepaald adres werden opgeschreven op dezelfde bladzijde in een dik boek. Verhuisde iemand, dan werd de naam door gestreept en op het nieuwe adres weer ingeschreven. Vanaf 1920 (in grotere gemeenten eerder) werden deze adesboeken vervangen door gezinskaarten. Deze kaarten werden per gezinshoofd bijgehouden. Verhuisde het gezin naar een ander adres, dan werd dezelfde kaart gebruikt. Bij verhuizing naar een andere gemeente werd de kaart opgezonden naar de nieuwe gemeente. De oude gemeente bewaarde meestal een kopie, terwijl de nieuwe gemeente de gegevens op een nieuwe kaart overnam. Verhuisde één gezinslid, dan werd zijn naam doorgestreept en ingevuld op de kaart van het gezin waar hij bij in ging wonen. Ging hij zelfstandig wonen dan kreeg hij een nieuwe kaart. In veel gemeenten waren er aparte registers voor dienstboden en schippers.

In 1938/1939 zijn de gezinskaarten vervangen door persoonskaarten. Deze zijn nog niet openbaar, maar van overleden personen kan een uittreksel van de persoonskaart opgevraagd worden bij het Centraal Bureau voor Genealogie (CBG) in Den Haag. Daar woorden die kaarten namelijk bewaard. Inmiddels zijn in 1994 ook de persoonskaarten weer vervangen, nu door de geautomatiseerde Gemeentelijke Basisadministratie (GBA). Ook daaruit kunnen uitreksels over overleden personen opgevraagd worden bij het CBG.

De adresboeken en gezinskaarten zijn allemaal openbaar en worden in principe bewaard in de gemeente- of streekarchieven. Maar sommige provinciale archieven hebben ze in kopie, meestal op microfiche. Het raadplegen van het bevolkingsregister is handig voor het achterhalen van de complete gezinssamenstelling, adressen, beroepen, inwonende kostgangers of bedienden, kerklidmaatschappen en verhuizingen. Ook data van geboorte, huwelijk en overlijden worden in het bevolkingsregister vermeld, maar die zijn vaak onnauwkeurig. Het bevolkingsregister kan dus nooit de Burgerlijke Stand vervangen. Wel kan het helpen een moeilijk vindbare akte te vinden.

NB: in de gezinskaarten zijn ook gegevens te vinden over personen die (mogelijk) nog in leven zijn. Deze gegevens mogen NIET gepubliceerd worden zonder toestemming van de betrokkenen zelf. Dat ze uit een openbaar archief komen, maakt daarvoor niet uit!

Volkstellingen

Vanaf 1829 zijn er in Nederland elke tien jaar volkstellingen gehouden. De informatie daarin is vrijwel gelijk aan die in het bevolkingsregister en is dus alleen interessant vóór de periode voor de invoering van het bevolkingsregister. Maar het gaat dan wel altijd om momentopnamen.

Ook voor 1829 zijn er zo nu en dan volkstellingen gehouden, meestal per provincie. De informatie verschilt per telling en is afhanelijk van het doel van de telling, maar vrijwel altijd kunt u er gezinssamenstellingen en adressen in vinden. Soms ook aanwijzingen voor bezitsgrootte en belastinghoogte.

Naamsaannemingsaktes

In 1811 bij de invoering van de Burgerlijke Stand werd iedereen die nog geen familienaam had verplicht er een aan te nemen. Voor al in het noorden en oosten was dit voor veel mensen nog nodig. Hiervan zijn aktes opgemaakt, waarvan een groot deel bewaard is gebleven. Ze liggen in de provinciale archieven en geven een overzicht van de gezinssamenstelling, vaak zelfs met vermelding van de kleinkinderen die dezelfde familienaam kregen als hun grootvader. Deze akten zijn een handig hulpmiddel bij de overgang van Burgerlijke Stand naar DTB.

Memories van Successie

Memories van successie zijn opgemaakt vanaf 1818 ten behoeve van de successiebelasting.

Dat was de belasting die betaald moest worden bij een erfenis. In de memories worden de naam van de overledene, de overlijdensdatum en plaats, de naam van de notaris (als er een testament of huwelijkscontract was), een omschrijving van de nalatenschap (onroerend goed, inboedel, contant geld, banksaldi, effecten, erfpachtrechten, schulden, enz.) en de namen en woonplaatsen van de erfgenamen vermeld. Deze bron is bijzonder geschikt om de vermogenssituatie van uw voorouders vast te stellen. De memories van successie zijn meestal op microfiche te raadplegen in de provinciale archieven. Meestal zijn ze ook geïndexeerd, soms zelfs op internet. Er is echter één probleem. Niet in alle gevallen hoefde er successiebelasting te worden betaald. Als er bovendien geen onroerend goed was, dan is er in die gevallen geen Memorie van Successie opgemaakt. Hoefde er geen successiebelasting te worden betaald, maar was er wel onroerend goed, dan geeft de Memorie alleen een beschrijving van het onroerend goed en niet van de rest van de nalatenschap.

Notariële Archieven

Wanneer er in de Memorie van Successie melding gemaakt wordt van een testament of een huwelijkscontract, dan kunt u die vinden in het archief van de genoemde notaris. Als een erfenis verdeeld moest worden over meerdere erfgenamen, moest er meestal een uitgebreide boedelbeschrijving gemaakt worden. Ook dat gebeurde vaak door een notaris. Wanneer één of meer erfgenamen minderjarig waren of onder voogdij of curatele stonden was dat zelfs verplicht.
Daarnaast kunt u in Notariële archieven akten vinden met betrekking tot eigendomsoverdracht van onroerend goed, hypotheken en eigendomsoverdracht via een veiling of openbare verkoop.
Welke notaris u hebben moet voor een bepaalde akte kunt u vinden in de Memories van Successie, het Centraal Testamentenregister (1890-1973) of het archief van het kadaster (voor eigendomsoverdracht van onroerend goed).
Eventueel kunt u op goed geluk zoeken in de akteregisters (repertoria) van bepaalde notarissen uit de omgeving van waar de door u onderzochte personen geleefd hebben. In alle gevallen kunt u het beste beginnen in de provinciale archieven.

Terug naar stap 5 | Verder met stap 7